Expertisecentrum Buitenpromoveren

Breakdown of the normal - door Floor

Als buitenpromovendus heb je de unieke kans om onderzoek te doen in beweeglijke praktijken in het hier en nu. Het gros van de buitenpromovendi die naar onze workshops komen, pakt die kans en doet onderzoek naar een verschijnsel dat verbonden is aan hun werk. Het is daarbij lastig om je los te maken van wat je al denkt te weten: veel aannames zijn door je rijke ervaring zo vanzelfsprekend voor je, dat je ze gemakkelijk stilzwijgend verwerkt in je analyse van wat er aan de hand is. Het is echter de bedoeling dat je al die aannames op hun validiteit toetst voordat je ze veilig als feit kunt veronderstellen. Een truc hiervoor is het creëren van een breakdown of the normal.

Een breakdown of the normal is het ineenstorten van alles wat normaal voor je was. Typische veroorzakers zijn extreme gebeurtenissen die je leven op z’n kop zetten: zieke, verlies, dood, hevige verliefdheid, de loterij winnen, uit het niets tot koning gekroond worden, heel Kafkaiaans als insect wakker worden. Zoiets gebeurt niet iedere dag; als dat wel zo was, zou het plotse uitblijven ervan extreem zijn. Ons dagdagelijkse leven geeft ons daarentegen een gevoel van normaalheid juist door de minder spannende routines en ingesleten gedragspatronen die we ontwikkeld hebben om onze aandacht te reguleren. Een life-changing event als de hier genoemde voorbeelden verschuift onze aandacht met een ruk en nogal ruw naar nog onbekende gebieden waarvan we geen idee hebben hoe we ons er staande kunnen houden omdat ze altijd ver buiten ons blikveld bleven. De situatie voelt ‘onwerkelijk’, ‘abnormaal’, ‘surreëel’, ‘bizar’, ‘vreemd’ en ‘bijzonder’; allemaal bijvoeglijke naamwoorden om aan te geven dat het nieuwe zodanig afwijkt van het vertrouwde, dat het vanzelf-sprekende zwijgt en we naar nieuwe woorden moeten zoeken om te vertellen wat er aan de hand is.

In ons Handboek Buitenpromoveren noemen we promoveren ook een life-changing event. Natuurlijk is het geen zaak van leven op dood, maar je komt wel als een ander mens uit het hele proces dan dat je erin bent gegaan. Dat is namelijk precies de bedoeling: je kijk op onderzoek, kennis en wetenschap verandert op een metaniveau mee met je kijk op het verschijnsel dat je wilde onderzoeken. We hebben het al eerder opgemerkt: het gaat niet om problemen oplossen maar om problemen begrijpen. En daar hoort begrip van hoe we problemen begrijpen bij. Je praktijkvraagstuk is ook altijd een epistemologisch vraagstuk.

Om dit life-changing event tot een positieve uitkomst te brengen (de doctorstitel verkrijgen) moet je dus een aantal breakdowns of the normal ondergaan. Dit zijn light-versies van die extreme gebeurtenissen van hierboven: je hoeft niet letterlijk je leven op het spel te zetten, maar wel je denkroutines en alle vooronderstellingen en vooringenomenheden die daar ingeslopen zijn. Omdat deze gebeurtenissen zich vaak niet als vanzelf voordoen, moet je ze opzoeken. Voorbeelden van strategieën hiervoor zijn deconstructie (het vanzelfsprekende vreemd maken) en abductie (het vreemde weer logisch maken). Dit zijn contra-intuïtieve denkbewegingen, want ze druisen tegen onze voorkeursverhalen over de werkelijkheid in en eisen van ons dat we ons minder sympathieke versies serieus nemen op hun verklaringskracht en dus validiteit. ‘Leuk’ is nu eenmaal geen kwaliteitscriterium in de wetenschap.

Het is voor mij best gek om deze alinea’s te schrijven zonder referentie naar de coronacrisis. Ik heb dat opzettelijk wel gedaan, om bij jou als lezer het gevoel op te roepen dat het best gek is dat ik niet schrijf over deze crisis, omdat we nu toch zo overduidelijk echt wel in een breakdown of the normal van wereldformaat zitten. Net zo gek zou het zijn als jij, mocht je onderzoek doen in en naar een levende praktijk, deze crisis niet op je eigen analyses betrekt. Een probleem begrijpen gaat over de oorzaken ervan begrijpen. Welke verklaringen voor je verschijnsel houden stand, ondanks deze breakdown? Welke verklaringen moet je herzien? Welke nieuwe verklaringen komen tevoorschijn? Het zou heel gek zijn als je deze coronatijd negeert; dan zou je een heuse werkelijkheid tussen haakjes zetten en je praktijkprobleem als eeuwig geldend Platoons ideaal nemen. Dat is de omgekeerde wereld waar een breakdown of the normal ons juist bewust van maakt.

01-05-2020