Expertisecentrum Buitenpromoveren

De waanzin van de hoepelrok - door Floor

“Oh, jij bent onderzoeker? Mwah, ik heb daar niet zo veel mee, met onderzoek.” Sommige beroepen kun je maar beter een beetje voor je houden. Huisarts of ICT'er bijvoorbeeld, want dan komen mensen spontaan met hun (digitale) kwaaltjes op consult, terwijl je hier toch ook maar gewoon op een verjaardagsfeestje staat. Of het tegenovergestelde, zoals kampbeul, want dat wekt in de regel zo’n acute weerzin dat je voor je het weet in je uppie staat met je glaasje.

Tussen deze extremen bevindt zich het schemergebied van de advocaten, tandartsen en andere professionals op wie, afhankelijk van de persoonlijke ervaring van de gesprekspartner, met vreugde of afschuw gereageerd wordt. En, zo merk ik vaker, de onderzoeker mag zich ook bij dat rijtje schimmige lieden scharen.

Er zijn veel vooroordelen over onderzoekers. Lang van stof, ingewikkelde woorden, onnodig moeilijk doen, gepiel op de vierkante centimeter, arrogant gebetweterij, wollig, ellenlange opsommingen, … Allerlei vooroordelen en soms maken we ze nog waar ook. Ik tenminste. Ook op verjaardagsfeestjes. Soms gebeurt me dat, omdat ik te ver in mijn vakjargon begin en steeds verder uitweid naarmate de vraagtekens op de gezichten van mijn gesprekspartners groter worden, totdat het inderdaad ingewikkeld is, ook voor mij. Aanvankelijke belangstelling (“Oh, narratief onderzoek… wat is dat dan?”) maakt plaats voor lichte verwarring (“Maar de werkelijkheid is toch geen verhaal?”) of zelfs lichte paniek (“Moet ik nu extra op mijn woorden passen?”). Hierop zijn korte antwoorden mogelijk (respectievelijk “Jawel, ook” en “Misschien”), maar ook lange; en ik vergis me wel eens in de beste keuze voor dat moment. Voor wie wel eens verdwenen is in de woordenwolk van een onderzoeker, zijn de openingszinnen van dit blogje een begrijpelijke keuze.

En toch is het goed om over je onderzoek te praten met mensen die geen idee hebben waar je het over hebt. Als buitenpromovendus blijft je primaire publiek de wetenschap, maar dat is maar één van de werelden waarin je je begeeft. In die andere werelden, je beroepspraktijk en privésfeer en wie weet nog wel meer, wil je waarschijnlijk toch de aansluiting houden en niet die excentriekeling op zolder worden. En als dat niet zo is, dan is praten met mensen die geen idee hebben waar je het over hebt toch goed. Hun vragen dwingen je om andere woorden te vinden, andere beelden. Hun eigen ideeën en ervaringen verrijken jouw perspectief. En voor je het weet heb je een nieuw inzicht opgedaan.

Hoe voorkom je voortijdig afhaken? Door mensen te laten delen in je verbazing. Je eigen verbazing vinden helpt je ook voorkomen dat je je onderzoek gebruikt om te bewijzen wat je altijd al dacht. Soms is die verbazing moeilijk te vinden en wijst iemand anders je erop door ineens te roepen: “Maar dat is toch raar?!” En hup, je hebt je probleemstelling te pakken! Want niks is raar, je moet gewoon anders leren kijken. Het probleem is dat je nog niet weet hoe. En als je dat uitgevogeld hebt, dan is dát je bijdrage aan de wetenschap.

Een voorbeeld. Jarenlang was de hoepelrok een immens populair kledingstuk. Het vloog gemakkelijk in brand, je zat er snel mee vast tussen de spaken van een rijwiel of de raderen van een machine. Niet zo prettig, dus dat zal de charme wel niet zijn geweest. Sterker nog, het is redelijk waanzinnig om zo’n hoepelrok te dragen met gevaar voor eigen leven. En toch en toch en toch, de hoepelrok was hipper dan hip en dat jaren op rij, ondanks de gevaren. Hoe moet je nou naar het verschijnsel ‘hoepelrok’ kijken om dit te snappen? Wat maakt de aantrekkingskracht van de hoepelrok weer begrijpelijk?

Stel je voor dat je op zo’n verjaardagsfeestje staat. Hoe zou je de verbazing over je eigen onderwerp verwoorden? Wat zou je zeggen om de waanzin voelbaar te maken? Maak gebruik van de speculaties uit je publiek, bouw de spanning op door je nieuwe inzichten te verweven in nieuwe verbazing, en wie weet komen steeds vaker op feestjes mensen aan je vragen: “Zeg, hoe zit dat nou met die hoepelrok?”

01-03-2018