Expertisecentrum Buitenpromoveren

Seth Roberts - door Kerstin

Wetenschappelijk onderzoek vereist korte tenen en een lange adem. En mocht u die deugden soms even vergeten, dan helpt een afgewezen peer-reviewed artikel wel om het u weer te herinneren. Het adagium dat ook teleurstellende uitkomsten waardevol kunnen zijn, lijkt op die momenten een doekje voor het bloeden. Toch is het waar. Neem nu de zeven wiskundige Millennium Problems.

Het Clay Mathematics Institute heeft voor elk van deze problemen een miljoen dollar klaarstaan, uit te betalen aan degene die als eerste een oplossing aandraagt. Het zoeken naar het antwoord op zulke grote vraagstukken op zich levert al een enorme berg interessante inzichten op, ook als de oplossing voor het beschreven probleem zelf uitblijft. Overigens is er anno 2016 pas/al eentje opgelost, te weten het vermoeden van Poincaré, in 2003 door Grigori Perelman; hij toonde echter geen enkele interesse in de bijbehorende geldprijs (overigens ook niet in de hem toegekende hoogste onderscheiding in de wiskunde, de Fields Medal).

De Amerikaanse psycholoog Seth Roberts, onder meer verbonden aan Berkeley, was enorm teleurgesteld, zeg maar gerust de wanhoop nabij, omdat het de medici maar niet lukte een oplossing voor zijn slapeloosheid te vinden. Ingegeven door deze langdurige tegenslag nam hij het initiatief tot een bijzondere vorm van de gevalsstudie, namelijk het zelfexperiment. Met dit N=1-onderzoek is hij vervolgens wereldberoemd geworden. Niet alleen ontdekte hij uiteindelijk een remedie tegen (zijn eigen) slaapstoornis, ook ging deze onderzoeksmethode in veel breder verband toegepast worden.

Natuurlijk kwam er ook de nodige kritiek los. Immers, de gouden standaard van (medisch) wetenschappelijk onderzoek werd met voeten getreden. Niks double blind. Niks controlegroup. Over een mogelijk bias van de onderzoeker maar niet te spreken. Allemaal waar, maar dat doet niets af aan het feit dat de gegenereerde data belangwekkende nieuwe kennis opleverden: Roberts was van zijn slapeloosheid verlost (2004, pp. 227-288), onder meer door zijn ontbijt uit te stellen en meer uren te staan per dag. Misschien heeft u er iets aan.

Over teleurstellende resultaten gesproken: geruime tijd geleden wilde ik in een aanval van schoonmaakdrift al mijn schoenen eens aan de binnenkant reinigen. Ik belde in eerste instantie een aantal schoenwinkels om te vragen naar een bacteriedodende schoenverfrisser. Dat was teleurstelling nummer één: geen van de winkels had dat namelijk in het assortiment of kon het voor mij bestellen.

Na ampel beraad viel mij opeens in dat de oplossing wel eens kon liggen bij bowlingcenters. Deze professionele schoenverhuurders beschikken immers allemaal over spuitbusjes waarmee de opeenvolgende dragers tegen elkaars transpiratie, voetschimmel, schimmelnagels, wratten en ander voetgerelateerd ongemak worden beschermd. Ik heb overigens geen van deze aandoeningen (ooit gehad), maar dat terzijde. Ook deze keer begon ik weer met veel optimisme aan een belronde, maar al na de eerste keer bleken de resultaten een niet alleen teleurstellende, maar bovendien nogal schokkende richting op te gaan. Helemaal geen geruststellend bacteriedodend pufje in de bowlingschoenen. Gewoon een goedkope geurvreter, dat is alles.

Ik heb in het totaal een stuk of vijf bowlingcenters door heel Nederland gebeld. Wetenschappelijk gezien een N van niets natuurlijk, hoewel in ieder geval wel enkele honderden procenten boven de N=1 van Roberts. Het antwoord was overal hetzelfde, en zonder dat significant te kunnen noemen lijkt het meer dan toeval. Ik ben dus wel weer iets wijzer geworden. Dat is toch het belangrijkste doel van wetenschap. En ik ben nooit meer gaan bowlen.


Roberts, S. (2004). Self-experimentation as a source of new ideas: Ten examples about sleep, mood, health, and weight. Behavioral and brain sciences, 27(2).

01-10-2016