Zwarte gaten - door Floor

NWO, de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek die namens de Nederlandse overheid geld verdeelt onder onderzoeksprogramma’s, wist dat financiering van de Event Horizon Telescope letterlijk investeren in een zwart gat was, maar dacht misschien ook dat het dat figuurlijk zou zijn. Weggesmeten geld, dus. Daarom wordt er geen geld meer ingestoken. Maar wetenschapsblad Science heeft de eerste foto van een zwart gat, gemaakt dus dankzij dat telescoopproject, uitgeroepen tot de belangrijkste wetenschappelijke doorbraak van het jaar. Dit is dus pas het begin van een nieuw tijdperk, niet het einde; des te meer reden, zou je verwachten, om te investeren in meer onderzoek, niet minder.

In april 2019 werd die eerste foto gepresenteerd. Aan de basis van het project stond een aan de Radboud Universiteit verbonden hoogleraar en overall hebben Nederlandse onderzoekers een belangrijke rol gespeeld in het maken van ‘de foto’. Toch heeft NWO aanvragen voor vervolgonderzoek afgewezen. De kans is aanwezig dat daarmee de rol van de Nederlandse sterrenkunde van het wereldtoneel verdwijnt. En daarmee zou dan dat figuurlijke zwarte gat alsnog bewaarheid worden.

Nu is de kans klein dat u als buitenpromovendus deelneemt aan dergelijke grootschalige projecten, of onderzoek doet dat zo veel geld kost. Toch kunt ook u afhankelijk zijn van een of meer externe partijen die over de randvoorwaarden gaan. Een promotie kost hoe dan ook tijd, geld en liefde. Veel daarvan moet uit uzelf komen, maar uit mijn onderzoek onder dertig buitenpromovendi bleken daar nog drie aanvullende hulpbronnen voor te zijn: werk, universiteit en thuisfront. Dat alle drie de bronnen rijkelijk stromen, is een zeldzaamheid; maar dat uit twee van de drie, om het even welke, kan worden geput, komt regelmatig voor en volstaat. Bij één bron wordt het een hachelijk avontuur en bij geen enkele een drama. Alles uit uzelf moeten halen kost te veel; zelfs de grootste liefde droogt op zonder voeding. Of implodeert, zodat er een zwart gat ontstaat.

Afijn, 2020 dus. Een nieuw jaar met wellicht goede voornemens, bijvoorbeeld rond de promotie. Nu eindelijk die hoogleraar mailen voor een kennismakingsgesprek. Nu eindelijk die taaie data-analyse afronden. Nu eindelijk dat laatste artikel indienen. Nu eindelijk, om in de metaforiek van de jaarwisseling te blijven, knallen. Prima voornemen, vooral doen.

Nu is het zo, dat de bron in sprookjes en volksverhalen veelvuldig aan de basis ligt van het goede leven en dat vervuiling ervan het begin is van veel ellende. Dat lijkt ook aan de orde bij de Nederlandse aanvragen voor vervolgonderzoek naar het zwarte gat. Professor Heino Falcke, de aanvrager, vermoedt in de media “dat emotionele overwegingen een rol speelden” door een jammerlijk misverstand dat ging spelen toen hij werd uitgenodigd voor een gesprek: “Ze planden dat gesprek alleen op de dag dat ik al een lezing in Stockholm in mijn agenda had staan. Daar zou ik vijfhonderd natuurkundigen vertellen over onze resultaten. Ik kon het niet maken om die afspraak te verzetten. Maar ik merkte meteen dat ze me daardoor als arrogant gingen zien.”

Het voert te ver om hier alle intriges rond het gat te ontrafelen op basis van slechts een aantal artikelen in De Volkskrant , waarbij NWO ook nog eens afziet van commentaar en we dus alleen de teleurgestelde stem horen. Wat overblijft is het besef dat niet-wetenschappelijke emoties en afwegingen ook een rol kunnen spelen in het al dan niet beschikbaar komen van hulp, en dat het daarom goed kan zijn om de relaties met je hulpbronnen schoon te houden. Dat is voor alle betrokkenen het prettigst, sowieso, en zelf hebt u er ook wat aan. Uit zuivere bronnen vloeit immers zuiver water. Proost! (En omdat in sommige kringen klinken met water not done is, mag u ook een ander drankje gebruiken.)