"Maak wetenschappelijke publicaties voor iedereen vrij toegankelijk." Met die boodschap presenteerde wetenschappelijk Nederland op 9 februari van dit jaar een plan voor open science aan staatssecretaris Sander Dekker. Open source en open acces zijn inmiddels ingeburgerde termen in veel geledingen van de maatschappij. Vreemd genoeg huivert academia om zich helemaal bloot te geven.
"Ja, ik wil gelezen worden! Ik wil gelezen worden door staatslieden, die verplicht zijn te letten op de tekenen des tijds... door letterkundigen, die toch ook eens 't boek moeten inzien waarvan men zoveel kwaad spreekt... door handelaren, die belang hebben bij de koffieveilingen... door kameniers, die me huren voor weinige centen ... door gouverneurs-generaal in ruste... door ministers in bezigheid... door de lakeien van die Excellentiën... door bidpredikers, die more majorum zullen zeggen dat ik de Almachtige God aantast, waar ik slechts opsta tegen 't godje dat zij maakten naar hun beeld... door duizenden en tienduizenden van exemplaren uit het Droogstoppelras, die - voortgaande hun zaakjes op de bekende wijze te behartigen - 't hardst zullen meeschreeuwen over de mooiigheid van m'n geschrijf... door de leden der volksvertegenwoordiging, die weten moeten wat er omgaat in 't grote Rijk over zee, dat behoort tot het Rijk van Nederland... Ja, ik zal gelezen worden! Als dit doel bereikt wordt, zal ik tevreden zijn. Want het was me niet te doen om goed te schrijven... ik wilde zo schrijven dat het gehoord werd."
Bovenstaande tekst is een fragment uit Multatuli's Max Havelaar. Het zou zo maar opgetekend kunnen zijn uit de mond van een ambitieuze wetenschapper die kennis wil vergaren én delen. In het bedrijfsleven draait het om 'de lerende organisatie'. Toch komt verborgen (gehouden) kennis in de wetenschap vaker voor dan menigeen denkt. De Universiteit Utrecht organiseerde in 2016 de wetenschapsfilosofische serie 'Machtige geheimen'. Over geheimhouding rond virusonderzoek in verband met biologisch terrorisme. Over geheimhouding van medische bevindingen vanwege ethische implicaties. Over geheimhouding van (historische) bronnen voor de staatsveiligheid. Over geheimhouding van bedrijfsinformatie in verband met concurrentiegevoeligheid. U kunt er zelf ook nog wel een paar bedenken.
Floor en ik geven naast onze workshops ook begeleiding aan individuele promovendi, hetzij om op gang te komen, hetzij om ze halverwege weer op gang te helpen. Zo nu en dan worden we benaderd door een promovendus aan wie we eerst absolute geheimhouding moeten beloven vanwege de uniciteit van het onderzoeksonderwerp. Ik heb daar uiteraard geen enkel probleem mee, maar vraag me wel of of diegene zich realiseert dat er minstens een googol onderzoeksonderwerpen zijn, en de kans op gelijktijdig identiek onderzoek vrijwel nihil is. Bovendien is het hele idee van promoveren het opleveren van een publicatie. En het schrijven van artikelen is dé manier om tijdens de voltooiing van het proefschrift zo snel mogelijk uw plek in het kennisdomein te claimen. Niks geheim dus, go tell it on the mountain!
Ik heb een zeer bruikbare - en overigens nog nergens anders gesignaleerde - oplossing voor maximale openheid van bronnen gevonden. Benodigdheden: één (1) eigen website. Bij de publicatie van een wetenschappelijk artikel van mijn hand kopieer ik alle referenties en noten op een aparte webpagina. Vervolgens voorzie ik waar mogelijk alle artikelen van een link naar de open source vindplaats of activeer de doi. Van alle persoonlijke correspondentie zoals e-mailberichten, maak ik schermafdrukken die ik als een pdf achter de verwijzing hang. Boeken verwijzen naar de relevante pagina op Bol.com of Amazon.com. De gebruikte dataset wordt bijgevoegd. Zo kan iedereen letterlijk over mijn schouder meekijken. En ik weet over tien jaar zelf ook nog waar ik mijn toenmalige bronmateriaal kan vinden. Voorbeeld zien? I love it.
Trouw (2017, 9 februari). Maak wetenschappelijke publicaties voor iedereen vrij toegankelijk.
Multatuli (1860). Max Havelaar. Nieuw Amsterdam, 2013.
01-03-2017